Jordbruksåret 2019: Inntekta tok seg opp igjen etter tørken i 2018

Det store bildet er at jordbruksåret 2019 tok seg opp igjen etter tørkeåret 2018, men at enkelte produksjonar framleis er påverka negativt av tørken.

Høgast inntekt fekk produsentar av geitemjølk, med i snitt 399 700 kroner per årsverk. Det er likevel ein nedgang på sju prosent samanlikna med året før. Inntektsnivået elles var høgast på flatbygdene på Austlandet og i Trøndelag med høvesvis 353 900 og 352 000 kroner i gjennomsnitt.

– Den gjennomsnittlege kornbonden betra inntekta si frå minus 84 000 i 2018 til 334 400 kroner i 2019. Det beste kornresultatet sidan toppåret 2015, seier seniorrådgjevar og driftsgranskar Heidi Knutsen.

Knutsen er ansvarleg for dei årlege driftsgranskingane som analyserer tal frå nesten tusen gardsbruk rundt i landet for å følgje den økonomiske utviklinga i næringa.

Effektar av tørkeåret eitt år seinare

Trass i at kornprodusentane fekk eit godt år i 2019, opplevde dei fleste husdyrproduksjonane inntektsnedgang.

Mjølkeprodusentane fekk redusert jordbruksinntekta for tredje år på rad, og oppnådde kr 294 500 per årsverk, ein nedgang på 8 prosent frå 2018.

Lågast jordbruks­inntekt fekk storfekjøtproduksjon med 163 400 kroner per årsverk og sauehald med 164 200 kroner.

Ho presiserer at det er store forskjellar innan og mellom ulike produksjonsformer.

Den generelle inntektsnedgangen for husdyrproduksjon kan delvis forklarast ved redusert kjøtproduksjon og lågare kjøtprisar. På grunn av fôrmangel i 2018 sende mange bønder dyra til tidleg nedslakting, noko som medførte redusert produksjonsgrunnlag i 2019.

– Avlingsskadeerstatning vart i hovudsak utbetalt i 2018, men for mange av husdyrprodusentane kom effekten av tørken også til uttrykk i 2019.  Til dømes konsekvensen av færre dyr, eller auka kostnader knytt til kjøp av nye dyr, forklarer Knutsen. Behov for auka kjøp av fôr er og ein del av bildet.

–  Mjølkeprodusentane fekk på si side kvotane sette ned igjen i 2019 etter at dei vart sette opp i 2018 for å sikre industrien tilgang på mjølk som følgje av den dårlege grovfôrsesongen. Dessutan gjekk mjølkeprisane ned i 2019.

Planteproduksjon auka mest

Produksjonsinntektene auka med tre prosent, medan kostnadene auka i gjennomsnitt med to prosent i 2019.

– Generelt var det ein auke i inntekter frå plante­produksjon, medan inntektene frå husdyrhaldet var om lag uendra frå 2018, seier Heidi Knutsen.

Samla tilskot gjekk ned med fem prosent i 2019, mykje på grunn av store 2018-utbetalingar av avlingsskadeerstatning som er inkludert i tilskota.

Variable kostnader viste liten endring frå 2018 til 2019. Dei faste kostnadene auka med 5 prosent.

– Fôrkostnadene som utgjer den største variable posten, gjekk ned med to prosent frå 2018 til 2019, men var likevel høgare enn i 2017.

– Av andre kostnader var det særleg avskrivingar og leige som auka mykje. Kostnader til maskinleige og leasing har auka kvart år dei siste ti åra, og utgjorde i gjennomsnitt kr 121 200 for driftsgranskingsbruka i 2019.

Liten, men viktig produksjon av geitemjølk

Trass i sju prosent i inntektsnedgang frå 2018 til 2019, vart produksjon av geitemjølk den som kasta mest av seg i 2019. Kanskje seier det meir om andre produksjonar enn om geitemjølk. For eksempel at geitebruk i snitt kom betre ut av tørkeåret fordi mange av dei store ligg nord og vest i landet. Dei vart ikkje like hardt ramma av tørken som bøndene lenger sør og aust i landet.

– Sjølv om det er få bruk med geitemjølk i Noreg, kan andre forhold ved denne produksjonen ha verdi som ikkje kjem til uttrykk i driftsgranskingane.

– Geitehald kan som enkelte andre produksjonar vere i ei nøkkelrolle fordi bruka er viktige for kulturlandskapet, levande bygder og lokalt næringsliv, seier Heidi Knutsen.